Reisziekte

Inleiding

Reisziekte kan beter ‘bewegingsziekte’ genoemd worden, omdat de klachten voortkomen uit een ongebruikelijk bewegingspatroon. De meest bekende vormen van bewegingsziekte zijn: ‘wagenziekte’, ‘zeeziekte’ en ‘luchtziekte’. Ook ‘ruimteziekte’ valt onder deze noemer.

Er is veel onderzoek gedaan naar bewegingsziekte, omdat er economische en strategische belangen bestaan. Denkt u daarbij maar aan vliegeropleidingen, de ruimtevaart en oorlogssituaties (landingen).

Reisziekte is niet erfelijk. Baby’s en kinderen onder de 2 jaar hebben zelden last, maar oudere kinderen (tot 12 jaar) juist meer dan volwassenen. Eén op de vier volwassenen heeft last van reisziekte.

Klachten van reisziekte

De klachten bij reisziekte kunnen verschillend zijn en in ernst erg wisselen per patiënt, maar ook per gebeurtenis. Verhoogde gevoeligheid voor (met name hoofd)bewegingen is vaak de oorzaak van de klachten.

Grofweg worden de klachten ingedeeld in lichamelijke en psychologische klachten.

Lichamelijke klachten

De lichamelijke klachten waar het meestal mee begint, zijn: wit wegtrekken, misselijkheid, transpireren, sloomheid, geeu­werigheid en meer speekselafscheiding. Ook hoofdpijn, verlies aan eetlust en afwisselend warm en koud worden, treedt vaak op. Daarna ontstaat misselijkheid en zelfs braken.

Psychologische klachten

Psychologische klachten zijn: desinteresse in het dagelijks gebeuren, afgenomen werklust, gestoord denkpatroon en het gevoel zich buiten de werkelijkheid te bevinden.

Al deze klachten geven een algeheel gevoel van onwel bevinden. Bij het stoppen van de bewegingen zijn de klachten meestal snel verdwenen.

Oorzaken van reisziekte

De oorzaak voor reisziekte is onder andere gelegen in het evenwichtsorgaan (het werkterrein van de KNO-arts). Bij beide gehoororganen heeft ieder mens een evenwichtsorgaan dat onze positie in de ruimte bepaalt en bewegingen signaleert. Voor ons evenwicht zijn wij verder afhankelijk van ons gezichtsvermogen en het gevoel van lichaamshouding door sensoren in onze huid en wervelkolom.

Deze drie systemen: evenwichtsorganen, gezichtsvermogen en houdingsgevoel zijn belangrijk bij het ontstaan van be­we­gingsziekte. De signalen vanuit deze systemen worden doorgegeven aan de hersenen die ze verwerken. Wanneer de hersenen dit ongecoördineerd doen, dan schiet het totaal van systemen tekort en ontstaan klachten.

Wanneer één systeem uitvalt, ontstaan sneller klachten. Omgekeerd is het niet zo, dat iedere blinde voortdurend reisziekte heeft.

Het precieze misfunctioneren bij bewegingsziekte is echter nog niet uitgekristalliseerd.

Wanneer treedt reisziekte op?

Vooral ongecoördineerde hoofdbewegingen luxeren reisziekte. Het is daarbij vermeldenswaard dat de bestuurder van een auto of een piloot zelf zelden last heeft. Bij de mede-inzittenden lijkt de ‘voorkennis’ van de te verwachten bewegingspatronen te ontbreken. Bovendien zullen autobestuurders en piloten de bewegingen mede beïnvloeden, terwijl hun hoofdbewegingen beperkter zijn. Dit geeft mogelijkheden voor preventie.

Preventie reisziekte

Daar de medicamenteuze behandeling ons veelal in de steek laat, kunnen meestal slechts adviezen worden nageleefd. Een ieder die regelmatig reisziek is, moet proberen voor zich zelf te ontdekken wat vermeden moet worden. Het kan gaan om eenvoudige adviezen variërend van zelf een auto besturen tot vaak onmogelijke adviezen, zoals ‘niet zwanger zijn’.

Tips bij reisziekte:

Algemeen

• beperk zo veel mogelijk hoofdbewegingen
• ga uitgerust op vakantie, vermijdt stress
• stel zo mogelijk een menstruatie uit (m.b.v. de anticonceptiepil)

Eten/drinken

• eet de dag voor vertrek niet al te zwaar en met name geen moeilijk verteerbaar voedsel
• reis niet met een geheel lege maag (water, thee, biscuit)
• eet niet uitgebreid onderweg (geuren provoceren vaak)
• rook niet en drink geen koffie
• ook geen alcohol als mede-inzittende

Auto

• doe een raampje open, zet de airconditioning of ventilator iets te fris aan
• zoek geasfalteerde rustige rechte wegen op
• lees niet in de auto, maar doe gemeenschappelijke denkspelletjes (afleiden en concentreren verminderen heel duidelijk de klachten)

Boot

• zoek het midden van een schip op en fixeer op de horizon
• liggen in het midden van een schip gaat soms ook goed, maar zo ziet u de horizon weer niet en dat belemmert de adaptatie (zie verder)
• voorkom benauwde ruimten (zoek het dek op)
• warme kleding zorgt op het dek voor een behaaglijk gevoel

Behandeling van reisziekte

Naast preventie moet iets verteld worden over adaptatie. Bij adaptatie leert u uw hersenen dat ‘de reisbewegingen’ normaal zijn. Wanneer de informatie uit de drie systemen, die een rol spelen bij het ontstaan van de bewegingsziekte (zie eerder), als normaal worden gezien, dan nemen de klachten altijd af, dit wordt adaptatie genoemd.

Echter niet iedereen adapteert even snel. Een voor reisziekte-gevoelig persoon die niet of weinig adapteert, is slechter af, dan een zeer gevoelig persoon die snel adapteert.

Bent u echter gevoelig voor reisziekte en voorkomt u iedere ‘reis’, dan leert u nooit adapteren. U zult dan ook niet weten of de reisziekte-klachten maar van korte duur en hevig zijn of eigenlijk wel meevallen. Onderdrukt u de adaptatie door med­­icijnen (antihistaminica) te gebruiken, dan ‘leren’ uw hersenen niet wat ‘normaal moet worden bevonden’.

Wanneer u drie dagen doodziek op zee heeft gevaren, dan nemen de klachten altijd af. Dat betekent niet dat u voortaan in de auto geen last meer heeft, want deze andere bewegingen moet uw lichaam ook nog ‘leren kennen’.

Wij wensen u een prettige en veilige reis!