Inleiding
Slijm (mucus in het latijn) wordt door het slijmvlies van de bovenste luchtweg gemaakt. Door trilhaarwerking van dat slijmvlies wordt het slijm dat op het slijmvlies ligt verplaatst naar de ingang van de slokdarm. In normale omstandigheden merk je niet dat je slijm hebt. We hebben het dan over normaal helder/schoon slijm.
Er is ook niet-normaal slijm. Deze pagina is geschreven om uit te leggen wat niet-normaal slijm is. Dit slijm ervaren wij als vervelend, omdat de kleur of de dikte niet normaal is.
Bij een te dunne samenstelling (loopneus, allergie), te dikke samenstelling (kleverig en ingedikt), te veel of te weinig slijm kunnen klachten ontstaan en word je slijm bewust. Die bewustwording geeft dus aan dat slijm niet het normale slijm is wat er hoort te zijn en wat je niet hoort te merken, maar afwijkend slijm.
Functie van slijm
Om te begrijpen wat afwijkend slijm is, moet eerst duidelijk zijn wat de functies van slijm zijn:
- het houdt lichaamsvreemde stoffen buiten het lichaam (barrièrefunctie);
- afvoer van viezigheid ((fijn)stof);
- het maakt voedsel gemakkelijker slikbaar;
- het is nodig voor goede smaakbeleving;
- de stemvorming.
Waar komt slijm vandaan
Afwijkend slijm dat klachten geeft, kan dus komen uit:
- neus, bijvoorbeeld bij verkoudheid/griep of ontregeld slijmvlies of bij roken
- neusbijholten, bij chronische irritatie (roken, neusbijholtenontsteking)
- keel, bijvoorbeeld door irritatie van maagzuur (reflux), roken of schrapen; verkoudheid en griep
- longen, bij longaandoeningen en roken
De klachten van slijm
Klachten van slijm:
- moeilijker slikken (tot kokhalzen aan toe)
- brokgevoel
- kuchen en hoesten
- smaakstoornis (vieze of afwijkende smaak)
- nare geur
- keelpijn (bij te droog slijmvlies)
- verminderde eetlust
- in zeer ernstige gevallen kan slijm een symptoom zijn van keelkanker
Alarmsymptomen bij slijm
Slijm alléén is vervelend, maar gaat eigenlijk altijd over met of zonder aanpassingen in het leven. Maar de combinatie van slijm met één of meer van onderstaande klachten verdient aandacht:
- bloed in het slijm
- slikpijn
- uitstralende pijn naar één oor of beide oren
- onverklaard gewichtsverlies. Dus wel goed eten, maar toch afvallen
Deze bovengenoemde klachten verdienen een bezoek aan de KNO-arts. De KNO-arts zal uitgebreider (kijk)onderzoek doen.
De KNO-arts en slijm
Voor de KNO-arts is slijm van de luchtwegen van belang, omdat slijm nodig is om de bovenste luchtweg goed te laten functioneren.
Slijm van de bovenste (neus/keel) en onderste (longen) wordt doorgeslikt en zo afgevoerd naar de maag. Het gaat om meer dan 1 liter slijm per dag, dat we doorslikken zonder het te weten.
Een KNO-arts houdt zich niet bezig met normaal slijm, maar alleen met afwijkend slijm.
Wat doet de KNO-arts
Een KNO-arts kan met het blote oog, instrumentarium en met een gewapend oog (een starre of flexibele optiek) het slijmvlies tot aan de ingang van de luchtpijp en slokdarm beoordelen. Daarna kan de KNO-arts in samenspraak met de patiënt beoordelen wat er echt aan de hand is. Is het noodzakelijk om iets te doen of is geruststelling met uitleg nodig.
Behandeling en tips
Roken stoppen/rokerige omgeving mijden
Roken is de belangrijkste oorzaak van slijm (zie: Waar komt slijm vandaan).
Door het inademen van toxische stoffen als nicotine en tabak wordt het slijmvlies van bovenste en onderste luchtwegen geïrriteerd. Hierdoor wordt meer slijm gemaakt in de foute samenstelling.
Sommige rokers ontwikkelen pas echt veel slijm als ze gestopt zijn met roken; blijkbaar is dat een zuiverende methode van het slijmvlies om te herstellen.
Slijm dat door frequent hoesten nog wel loskomt bij het roken, kan blijven vastzitten wanneer je gestopt bent met roken. Dat geeft vaak een vervelende brokgevoel in de keel. Pas na 6-12 maanden zal het slijmvlies van de luchtwegen gezonder kunnen worden en zal slijm in hoeveelheid minderen en van de juiste samenstelling worden. Tenzij het slijmvlies te ernstig is beschadigd.
Schrapen
Een te vermijden oorzaak van slijm is schrapen. Schrapen irriteert het slijmvlies door een soort schaafwond te veroorzaken. Het geschaafde deel van het slijmvlies maakt vervolgens verkeerd slijm (te dik en te weinig). Gedeelten van het slijmvlies transporteren ook het slijm niet goed meer, zodat stagnatie ontstaat met (extra) indikking van slijm.
De behandeling bestaat uit het schrapen stoppen. Dat klinkt eenvoudig, maar vaak is het schrapen een gewoonte geworden. Deze gewoonte is lastig af te leren. Op de pagina brokgevoel leest u hoe het toch mogelijk is.
Veel water drinken
Als het slijmvlies droog is, kunt u twee dingen doen:
- meer door de neus ademhalen (bij een aandoening van de neus kan een KNO-arts hier onderzoek en eventueel een behandeling doen)
- het slijmvlies vochtig houden door neusdouche en meer drinken van water en/of bosbessensap.
Niet schreeuwen
Schreeuwen geeft niet alleen schade van de stembanden, maar kan ook het slijmvlies van de bovenste luchtweg irriteren met slijm als gevolg. Dat kan zelfs pijnlijk zijn!
Niet schreeuwen kan dan een eenvoudige oplossing zijn.
Neusdoorgankelijkheid verbeteren
Als u niet goed door de neus kan ademen (allergie, verkoudheid, neusbouwafwijking) gaat u automatisch meer door de mond ademen. Het slijmvlies van de bovenste luchtweg kan slecht tegen slecht voorbereide (gezuiverd, bevochtigd, verwarmd) lucht en droog teveel uit: slijm dikt in! De oplossing is dus het verbeteren van de neusfunctie. De oorzaak van het probleem moet dan achterhaald worden, zodat een consult bij de huisarts in eerste instantie is aangewezen.
Als de oorzaak van de neusverstopping door korstjes komt, is het spoelen van de neus met een zoutoplossing soms verstandig.
